زخم توسعه بر دامنه نیلکوه ، چرا کارخانه سیمان در دل طبیعت ساخته شد؟ - وبلاگ واحدی

گروه دانشگاه خبرنگاران؛ اعظم ذوالفقاری منظری؛ * اراضی جنگلی شمال کشورمان، قدمتی چند میلیون ساله دارند. جنگل های هیرکانی در نوار شمالی ایران قرار گرفته اند و از شمال شرق تا شمال غرب و بخشی از کشور آذربایجان کشیده شده اند. منطقه شرقی را جنگل گلستان می نامند که به عنوان میراث ملی کشورمان به ثبت رسیده است.

جنگل گلستان پناهگاه کم نظیری برای حیات وحش است و خانه حدود نیمی از گونه های پستانداران ایران است. حتی گفته می شود بدون تردید ارزشمندترین منطقه ایران چه از لحاظ کمیت و چه از نظر تنوع حیات جانوری و گیاهی است. تنوع زیستی این منطقه را حتی از کشور های اروپایی بیشتر دانسته اند. با این حال، آنچه این روز ها بر سر این منطقه می رود، جای زخم بشریت است.

تولید سالانه یک میلیون تن سیمان از دامنه نیلکوه

یکی از این زخم ها، از روزی روی پیکره نیلکوه (بخشی از جنگل گلستان و همجوار آن) نشست که کلنگ احداث کارخانه سیمان در سال 81 به زمین خورد. کارخانه سیمان پیوند گلستان از سال 82 فعالیت خود را آغاز کرد تا سالانه یک میلیون تن سیمان را به تولید برساند. در سال 89 به تولید کلینکر و در سال 90 به تولید سیمان خاکستری رسید. اکنون این کارخانه ظرفیت تولید یک میلیون و 50 هزار تن سیمان را دارد.

در سال 92 و پس از افزایش سهام بنیاد مستضعفان در این شرکت، مدیریت آن به هلدینگ گسترش صنایع معدنی کاوه پارس وابسته به این بنیاد واگذار شد و پس از آن بود که مدیران شرکت تصمیم به افزایش مستمر کیفیت و تولید محصول گرفتند. گفته می شود کارخانه سیمان پیوند بزرگترین کارخانه صنعتی در استان گلستان است و به همین دلیل، فعالیت آن بدون وقفه ادامه یافته است؛ حتی وقتی فعالان زیست محیطی، نسبت به آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی در پی فعالیت این کارخانه هشدار می دادند.

کارخانه سیمان پیوند را در کیلومتر 5 جاده گالیکش به مشهد و در دامنه نیلکوه احداث کرده اند. از روستای تراجیق تا این کارخانه، کمتر از یک کیلومتر فاصله است. در سایت شرکت سیمان پیوند از این کارخانه اینطور تعبیر شده است:

از نظر طبیعی و موقعیت جغرافیای یکی از زیباترین کارخانجات سیمان کشور است در بخش معرفی این سایت عنوان شده است که مواد اولیه کارخانه شامل خاک رس و سنگ آهک را از نیلکوه و دامنه آن تأمین می کنند و نتیجه این شده که این روز ها مردم گالیکش با این صحنه روبرو شده اند:

آلودگی های زیست محیطی صنعت سیمان

به طور کلی می توان گفت که کارخانجات سیمان در فرایند تولید محصولات خود باعث آلودگی های زیست محیطی خاصی می شوند. طبق تحقیقات علمی، انتشار گرد و غبار در محیط، آلودگی صوتی، ارتعاشات و انتشار گاز های خاص مانند دی اکسید گوگرد، اکسید های ازت و دی اکسید کربن از جمله آلودگی های صنعت سیمان است. اما کارخانه سیمان پیوند علاوه بر اینها، مشغول تخریب کوه و آسیب به بافت جنگلی منطقه نیز هست.

گاز های خروجی از کوره های سیمان حاوی فلزات سنگین است و غلظت موجود در آن ها به محیط زیست آسیب می زند. از طرف دیگر انواع گاز های گلخانه ای و ذرات جامد انتشار یافته از صنایع سیمان، اگر مدیریت نشوند، به طور نامحسوس زندگی ما را تحت تأثیر قرار می دهند.

البته مسئولان کارخانه پیوند گلستان معتقدند که احداث این کارخانه در دامنه نیلکوه، براساس رویکرد عدالت محوری در عرصه صنعت بوده است. آنان براساس آنچه در وب سایت کارخانه پیوند آمده است، بر این اعتقادند که به دلیل وفور سنگ های آهکی در مناطق مختلف ایران، توسعه صنعت سیمان محور سیاست توسعه صنعتی کشور است و به همین دلیل کارخانه های سیمان در استان های مختلف یکی پس از دیگری به بهره برداری رسیده است.

نقش معدن آهک نیلکوه برای کارخانه سیمان

موقعیت یابی کارخانه پیوند بر اساس نزدیک بودن به جاده اصلی و بندر های صادراتی اجرا شده و قصد اشتغال زایی در منطقه شرق گلستان را داشته است.

نیلکوه برای کارخانه سیمان پیوند نقش معدن آهک را دارد. میزان سنگ آهک مورد نیاز کارخانه در هر سال حدود یک میلیون تن برآورد شده است. همچنین سالانه 300 هزار تن خاک رس از نیلکوه برای تولید سیمان استفاده می شود. روش استخراج هم براساس اطلاعات وبسایت شرکت سیمان پیوند، به صورت روباز و با ایجاد پله از افق های پایین به سمت بالا صورت می گیرد. سنگ آهک را به روش حفاری و انفجار استخراج می کنند و با بیل مکانیکی و کامیون به کارخانه سنگ شکن می برند.

مدیرعامل کارخانه سیمان پیوند نیز چندی قبل در جمع خبرنگاران از تعهد خود و دیگر مسئولان این کارخانه نسبت به تخریب محیط زیست سخن گفته و اعلام کرده که سیستم فیلتراسیون این کارخانه، گران ترین و با کیفیت ترین سیستم در دنیا است. مسئولان این شرکت می گویند که در حین استخراج کمترین آسیب را به محیط زیست منطقه وارد می کنند، با همه این احوال تصویری که امروز از نیلکوه و اراضی جنگلی اطراف آن به چشم می خورد، از آسیب های جدی به این منطقه حکایت دارد.

مساله اصلی این است که به لحاظ زیست محیطی چرا باید در میانه جنگل و در دامنه کوه، کارخانه ای ساخته شود که به تخریب محیط زیست منجر می شود. به گفته کارشناسان، مسئولان کارخانه سیمان پیوند هرچقدر هم به رعایت نکات زیست محیطی بپردازند، باز هم آسیب به این منطقه زیاد است. نابودی جنگل های گالیکش و آتش سوزی های مکرر در جنگل های دامنه نیلکوه، از اثرات فعالیت این کارخانه در این منطقه است.

این گزارش، اطلاعات اولیه ای درباره شرایط کارخانه سیمان پیوند ارائه می کند. در گزارش های بعدی تلاش می کنیم با کارشناسان زیست محیطی، مسئولان کارخانه و مدیران استانی ارتباط برقرار کنیم و توضیحات آنان را بشنویم.