مهمترین مسائل و موانع پذیرش دانشجویان دکتری چیست؟ - وبلاگ واحدی

به گزارش خبرنگاران، بسکمک از اساتید معتقدند که باید دانشگاه ها اختیارات بیشتری در پذیرش دانشجویان دکتری داشته باشند و خودشان با برگزاری آزمون و مصاحبه، دانشجویان را انتخاب کنند. چراکه این کار به رشد کیفی پذیرش دانشجو دکتری کمک می کند.

در این راستا دکتر عبدالرسول پورعباس رئیس اسبق سازمان سنجش آموزش کشور و عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر در گفت وگو با خبرنگاران، اظهار کرد: آزمونی که در حال حاضر برگزار می گردد، متاسفانه بر یک مبنا و فرایند غلط سازماندهی شده و منجر به این می گردد که افرادی جذب شوند، که به جای داشتن استعداد، دانش و سطح علمی خوب، دارای استعداد محفوظات خوب هستند و توانایی تحلیل و به دست آوردن نتایج جدید را ندارند.

وی ادامه داد: اتفاقی که عملا در دانشگاه ها رخ داده، این است که دانشجویانی که دارای عمق دانش بیشتر هستند ولی محفوظات ضعیف تری دارند، در آزمون های پذیرش دانشگاه که غیر استاندارد هم است، پیروزیت کمتری به دست می آورند. به این ترتیب، افرادی به دانشگاه ها معرفی می شوند که بیشتر دارای محفوظات هستند و دانشگاه ها مجبورند که از بین این افراد، دانشجویان خود را انتخاب کنند.

دکتر پورعباس با بیان اینکه دانشجویانی که در گذشته جذب می شدند، از کیفیت بالاتری برخوردار بودند، گفت: اغلب دانشجویانی که در حال حاضر جذب می شوند، بیشتر محفوظات خوبی دارند و داشتن توانایی محفوظات خوب چیزی نیست که در دوران دکتری کافی باشد چراکه این افراد نمی توانند کارهای تحقیقاتی خود را پیش ببرند و نتایج علمی جدید به دست آورند. به این ترتیب، فرایندی که طی 4-3 سال اخیر داشته ایم، سبب شده نقش دانشگاه ها عملا به صفر برسد. چون مصاحبه ای که میان داوطلبان انجام می گردد، از بین بدترین ها بوده و انتخاب بین بد و بدتر است. چراکه دانشجویان خوب معمولا درگیر حفظیات نیستند و معمولا افرادی در این آزمون های تستی پیروز هستند که توانایی حفظیات خوبی داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه اگر شرایط به همین منوال ادامه پیدا کند امکان دارد توسعه علمی کشور به خطر بیفتد، ادامه داد: در دنیا یک روش استاندارد برای پذیرش دانشجو دکتری وجود دارد که ما در گذشته این روش را نهادینه کردیم ولی اجرا نشد. در این روش یک آزمون به نام GRE یا آزمون سوابق تحصیلی برگزار می گردد که سنجش توانایی و معلومات دانشجویان است. زمانی که داوطلبان آزمون می دهند، هر دانشگاه نمره مطلوب خود برای پذیرش را اعلام می کند. این آزمون به همراه یک آزمون از الزامات است و همه دانشگاه ها قبل از ورود دانشجو این آزمون ها را برگزار می کنند.

روش فعلی در پذیرش دانشجوی دکتری درست است، ولی ایراد در نحوه اجراست

دکتر علی اکبر آقا کوچک در گفت وگو با خبرنگاران، با بیان اینکه این روشی که در حال حاضر در پذیرش دانشجویان دکتری دنبال می گردد، از پایه و اساس درست است، گفت: منتها ایراد ما در اجراست. چون تعداد متقاضیان افزایش یافته، در نتیجه سازمان سنجش یک امتحان عمومی برگزار می کند و دانشجو بر اساس نتیجه این آزمون تعدادی از دانشگاه ها را انتخاب می کند و سازمان سنجش بر اساس رتبه دانشجو، وی را برای انجام مصاحبه و آزمون مرحله دوم، به تعدادی از دانشگاه ها معرفی می کند. دانشگاه ها نیز می توانند از طریق مصاحبه و یا مصاحبه به علاوه امتحان کتبی، ارزیابی های خود را انجام دهند و دانشجویانی را که صلاحیت بیشتری دارند، پذیرش کنند.

سازمان سنجش در سال های گذشته این اختیار را به دانشگاه ها می داد که دانشجویانی که معرفی شدند، یک حد نصابی را برای پذیرش نهایی داشته باشند ولی طی یکی دو سال اخیر این سازمان، این حد نصاب را رعایت نمی کند و وقتی این نسبت رعایت نمی گردد، ممکن است دانشجویانی پذیرش شوند که مورد پذیرش اساتید نیستند. در چنین شرایطی دانشجو به اجبار در موضوعی تحقیق می کند که علاقه ای ندارد و یا استاد به همکاری با این دانشجو علاقه ای ندارد. خیلی از اوقات چنین تحقیقی به نتیجه خوبی هم نمی رسد.

متاسفانه در کشور ما تعداد زیادی از دانشجویانی که دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد را سپری می کنند، به دلیل رایگان بودن تحصیل در بسکمک از دانشگاه ها متقاضی پذیرش دوره دکتری می شوند. این در حالی است که دیگر کشورهای دنیا برای پذیرش دوره دکتری این تعداد دانشجو را ندارند.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: هیچ کدام از فرمول هایی که در دانشگاه های دنیا برای پذیرش دانشجویان دکتری استفاده می گردد، دقیقا در دانشگاه های ایران قابل عمل نیست. چراکه یک سری از دانشگاه های آمریکا، کانادا و اروپا شهریه های سنگینی دریافت می کنند ولی در ایران به جز یک سری دوره ها مانند پردیس، شهریه ای از دانشجویان دریافت نمی گردد. علاوه بر این، مدل پذیرش در این دانشگاه ها با دانشگاه های کشور ما متفاوت است. در دانشگاه های آمریکا یک امتحان کلی زبان و هوش برگزار می گردد و نمره این امتحان به علاوه کارنامه دانشجو به دانشگاه ها ارسال می گردد تا دانشگاه در نهایت انتخاب کند و به دانشجو پیشنهاد پذیرش دهد. در کشور ما به دلیل تعداد زیادی متقاضیان چاره ای جز این نیست که برای یکسان کردن، یک امتحان کلی از طریق سازمان سنجش برگزار گردد و در این امتحان کلی، فقط مواد پایه ای رشته و استعداد تحصیلی و زبان متقاضی ارزیابی گردد.

شرایط قبلی در پذیرش دانشجوی دکتری، عادلانه تر بود

دکتر مرتضی کلاهدوزان مدیر تحصیلات تکمیلی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفت و گو با خبرنگاران گفت: در گذشته ای نه چندان دور، سازمان سنجش در بحث پذیرش ورود پیدا کرد و قرار شد که یک امتحان کلی بگیرد ولی کم کم امتحانات را تخصصی تر برگزار کرد. به نظر من به عنوان یک عضو هیات علمی، شرایطی که قبلا وجود داشت، عادلانه تر بود. چون دانشگاه ها یک سری امتحانات ورودی در نظر می گرفتند و نهایتا پذیرش در یک رقابت درست بود و رقابت ها صرفا سمت کلاس های کنکور نبود و دانشجو طبق درسی که در کارشناسی و کارشناسی ارشد خوانده بود، امتحان می داد و بعد مصاحبه می شد. این مصاحبه ها خیلی جدی تر بود و در جلسات طولانی مدت برگزار می شد. اینکه اختیار پذیرش بر عهده دانشگاه ها قرار بگیرد، طبق روال و طبیعت این دوره است. یعنی طرح در اختیار دانشگاهها باشد و نهایتا استاد راهنما میان داوطلبان انتخاب کند و دانشجویان هم استاد خود را انتخاب کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه امیبرکبیر مطرح نمود: ما باید خروجی را در نظر بگیریم. پس از گذشت مدت زمانی، استاد و دانشجو نباید کلافه شوند و بدانند که می توانند با یکدیگر همکاری کنند. اگر هم استاد و هم دانشجو همدیگر را برای همکاری انتخاب کنند، این روش هم عادلانه تر است و هم استاد راهنما سعی می کند دانشجویی با سوابق بهتر پذیرش کند و دانشجو هم در دانشگاه های مختلف مصاحبه می دهد و قدرت انتخاب دارد. به این ترتیب، انتخاب هم در دست استاد و هم دانشجو قرار می گیرد تا بهترین تیم را با هم تشکیل دهند. چرا که مقطع دکتری یک کار تیمی است و تیم باید با هم یه یک نتیجه برسند.

عضو هیات علمی دانشگاه امیبرکبیر گفت: در گذشته ای نه چندان دور، سازمان سنجش در بحث پذیرش ورود پیدا کرد و قرار شد که یک امتحان کلی بگیرد ولی کم کم امتحانات را تخصصی تر برگزار کرد. به نظر من به عنوان یک عضو هیات علمی، شرایطی که قبلا وجود داشت، عادلانه تر بود. چون دانشگاه ها یک سری امتحانات ورودی در نظر می گرفتند و نهایتا پذیرش در یک رقابت درست بود و رقابت ها صرفا سمت کلاس های کنکور نبود و دانشجو طبق درسی که در کارشناسی و کارشناسی ارشد خوانده بود، امتحان می داد و بعد مصاحبه می شد. این مصاحبه ها خیلی جدی تر بود و در جلسات طولانی مدت برگزار می شد. اینکه اختیار پذیرش بر عهده دانشگاه ها قرار بگیرد، طبق روال و طبیعت این دوره است. یعنی طرح در اختیار دانشگاهها باشد و نهایتا استاد راهنما میان داوطلبان انتخاب کند و دانشجویان هم استاد خود را انتخاب کنند.

سنجش 4 گزینه ای روش مناسبی برای پذیرش دانشجویان مقطع دکتری نیست

همچنین دکتر میترا حبیبی عضو هیات علمی دانشگاه هنر در گفت وگو با خبرنگاران گفت: روش فعلی که دانشجو با سوال های 4 جوابه سنجش می گردد، اشتباه است چراکه دانشجوی دکتری به مقطعی ورود پیدا می کند که مقطع نظریه پردازی و تحلیل ها است. بنابراین باید این توانایی را داشته باشد که رشته تحصیلی خود را به لحاظ نظری ارتقا دهد، پس ضروری است که ذهن سازمان یافته و تحلیل گر و البته فرصت کافی داشته باشد که به طور پیوسته، عمیق و دقیق کار کند. ضمن اینکه کنکور های چهار گزینه ای، میتواند آلودگی هایی نیز دربر داشته باشند. به عنوان مثال، در رشته هایی ممکن است ، افرادی مشخص و ثابت در انتخاب سوالات نهایی ،مشخص کننده باشند و آگاهی متقاضیان از این موضوع ، منجر به این می گردد که کتاب هایشان به عنوان منبع سئوالات کنکور بارها تجدید چاپ گردد، بنابراین جهت اجتناب از این آلودگی ها باید کنندگان دانشگاه ها به عنوان طرف های حقوقی در تیم طراحی و انتخاب سئوال حضور داشته باشند و دانشگاه ها هر ساله کنندگان خود را به کمیته طراحی سؤال معرفی کنند .

وی با رد شیوه سنجش چهار گزینه ای گفت: باید کل دانسته های دانشجو تا قبل از مقطع دکتری، مورد آزمون قرار گیرد آن هم به گونه ای که توانایی تحلیل و سازمان یافتگی ذهنی دانشجو در کنار دانش علمی توامان بررسی گردد، لذا باید سئوالات به صورت تشریحی طراحی گردد و همراه با مصاحبه تکمیل گردد. در شرایط فعلی که امتحان گزینش به صورت سوال 4 جوابی است، الزاما دانشجویی که نمره بالاتری کسب کرده، از سطح کیفی بالاتری برخوردار نیست و سنجش 4 گزینه ای به دلیل قابلیت محدود، روش مناسبی برای پذیرش دانشجویان مقطع دکتری نیست.

آزمون های فعلی به نوعی تست هوش است

دکتر رضا مراد صحرائی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با خبرنگاران گفت: سند آمایش ملی آموزش عالی به ویژه در تحصیلات تکمیلی، راه چارهی است که می تواند به بهبود شرایط فعلی در نظام آموزش عالی کمک کند. با این سند در ابتدا سنجیده می گردد که آیا پذیرش دانشجو با این تعداد نیاز است یا خیر؟اگر نیاز بود، ببینیم مشکل از کجاست و برای آن مشکل دانشجو پذیرش کنیم. در حال حاضر ما با آزمون هایی که میگیریم، تست هوش میگیریم که مناسب دانشجویان دکتری نیست.

دکتر صحرائی شرح داد: در گذشته دانشگاه ها مستقل بودند و خودشان دانشجوی دکتری را پذیرش می کردند که به نظرم ممکن بود در این شیوه کمی بی عدالتی رخ دهد و دانشجویان کیفی تری جذب دانشگاه ها می شدند و شیوه بهتری بود.چراکه دانشگاه ها در آزمون هایی کتبی، سوال های تحلیلی از دانشجویان می پرسیدند. اگر سازمان سنجش این توانایی را داشته باشد که شیوه فعلی را به خوبی برگزار کند، این شیوه خوب است ولی متاسفانه این کار را به شیوه خوبی انجام نمی دهد. سازمان سنجش برای یک دانشگاهی، دانشجو دکتری جذب می کند ولی از اساتید آن دانشگاه برای تست کنکور راهنمایی نمی گیرد.

دکتر صحرائی با بیان اینکه دخالت همزمان سازمان سنجش و دانشگاه در پذیرش دانشجو دکتری یک حسن است، مطرح نمود: جذب دانشجویی که محق تحصیلات تکمیلی باشد، با این تعداد قابل قبول است. ما در کشور این تعداد دانشجوی دکتری جذب می کنیم ولی آیا شاهد این بوده ایم که هر دانشجو با رساله خود که این همه هزینه برای کشور دارد، یک حرف خوب بزند؟

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، مشکل از بد اجرا کردن ایده های خوب، نداشتن سند آمایش آموزش ملی در تحصیلات تکمیلی و عدم توجه به سند نقشه جامع ملی کشور و سند نظام علم و فناوری و سیاست های کلی نظام است.

غربالگری اولیه با یک آزمون به پذیرش کیفی دانشجویان منجر می گردد

دکتر سید رسول میرقادری عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگاران، بهترین شیوه برای پذیرش دانشجویان مقطع دکتری را برگزاری یک امتحان جامع و کلی دانست و گفت: در دانشگاه های برتر دنیا غربالگری اولیه با یک آزمون پایه انجام می گردد که به پذیرش کیفی دانشجویان منجر می گردد.

وی افزود : قسمت متمرکز پذیرش دانشجویان دکتری که توسط سازمان سنجش برگزار می گردد، به نوعی یک غربالگری اولیه و معقول است. عمدتا برای دانشجویان دکتری، پس از اینکه این دوره غربالگری اولیه انجام شد و عده ای از مخاطبان شرایط عمومی ورود به دوره را داشتند، بقیه مراحل باید به صورت مصاحبه و ارسال مدارک و به شکل نیمه متمرکز در خود دانشگاه انجام گیرد. در این صورت نتیجه مطلوب تر خواهد بود.

دکتر میرقادری ادامه داد: در همه کشورهای دنیا، اصولا پذیرش دانشجو دکتری بر اساس پفراینده تحصیلی و توانایی متقاضی است و یک سری مستندات دارد و بعضا برخی دانشگاه ها مصاحبه های آنلاین دارند ولی عمده پذیرش بر اساس کارنامه تحصیلی دانشجویی است که قصد تحصیل در مقطع دکتری را دارد. همچنین اگر دانشگاه بخواهد برای دانشجو یک فاند هم تامین کند، یک مصاحبه آنلاین دیگر هم انجام می دهد. ولی روشی که در کشور ما اجرا می گردد، تفاوتی در پذیرش دانشجویان با کیفیت ندارد.

وی افزود: اگر پذیرش دانشجویان دکتری کاملا بر عهده دانشگاه ها قرار گیرد، از آنجاکه تعداد متقاضیان زیاد است، وقت زیادی از دانشگاه های مختلف گرفته می گردد. پس بهتر است سازمان سنجش یک آزمون عمومی مانند GRE برای مشخص صلاحیت دانشجویان برگزار کند تا غربالگری کلی از متقاضیان انجام گردد. و اگر به عنوان مثال اگر سهم کل دانشگاه ها 500 است، 4 برابر این ظرفیت، دانشجو انتخاب گردد و فقط این تعداد افراد با دانشگاه ها مکاتبه کنند و در صورت احراز شرایط اختصاصی دانشگاه ها وارد مقطع دکتری شوند.

افزایش اختیارات دانشگاه ها را به نفع شرایط موجود است

دکتر فریدون مقدس نژاد عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر در گفت وگو با خبرنگاران، راه چاره بهبود شرایط در پذیرش دانشجویان مقطع دکتری را کاهش حداکثری مداخله وزارت علوم در پذیرش دانشجو دانست و افزایش اختیارات دانشگاه ها را به نفع شرایط موجود مطرح نمود.

در کشورهای خارجی زمانی دانشجوی دکتری پذیرش می گردد که دانشگاه بتواند بودجه و هزینه های تحقیقات دانشجو را تامین کند و این حمایت تا حدی است که حتی شهریه دانشجو هم پرداخت می گردد. در حالی که این سیستم متمرکز و این سیستمی که در حال حاضر در کشور ما وجود دارد، مناسب نیست و آنطور که باید و شاید دانشجویان از دانشگاه اختیارات لازم را ندارند.

دکتر مقدس نژاد با بیان اینکه در کشورهای توسعه یافته شرایطی که ما برای پذیرش دانشجوی دکتری داریم، وجود ندارد، افزود: همچنین این روش که پذیرش دانشجوی دکتری تماما به عهده دانشگاه باشد و نهادهای متولی مانند وزارت علوم فقط نظارت کنند، نیز در کشور دیگری وجود ندارد. باید دید این نظارتی که تعریف می کنیم چه ویژگی هایی دارد و تا چه حد است و وزارت علوم تا چه اندازه در این امر مداخله می کند.

وی با اشاره به اینکه کیفیت دانشجوی دکتری بستگی به این دارد که چه قدر وزارت علوم مداخله می کند، خاطرنشان کرد: اگر مانند روال سال های قبل متناسب با چیزی که دانشکده می خواهد، دانشجوی دکتری پذیرش می شد، شرایط متعادل تر بود. مثلا وزارت علوم 5 برابر تعداد مورد نیاز دانشجو به دانشگاه معرفی می کرد و دانشگاه از بین این افراد مصاحبه و گزینش را انجام می داد.

دکتر مقدس نژاد اظهار کرد: تجربه شخصی من نشان داده که هرچه مداخله وزارت علوم کمتر باشد، کیفیت دانشجویان مقطع دکتری بالاتر است. زمانی که پذیرش دانشجو از میان دانشجویان ممتاز انجام می شد، میزان خروجی پژوهش ها در قالب مقالات، کتابها یا اختراعات بیشتر بود و عملکرد دانشجویان ممتاز که از طریق سابقه تحصیلی پذیرش شده بودند، درخشان تر بود. این مسئله یک شاخص است و نشان می دهد در مجموع، دانشجویی که خارج از سیستم کنکور سراسری پذیرش شده، نسبت به دانشجویانی که با کنکور پذیرش شده اند، عملکرد بهتری دارد. در نتیجه این نشان می دهد که اگر دانشگاه ها اختیارات بیشتری داشته باشند، عملا عملکرد بهتر خواهد بود.

به گزارش خبرنگاران، عده ای از اساتید بازگشت به شیوه پذیرش در دوره های گذشته را به نفع شرایط فعلی می دانند و عده ای نیز معتقدند که مشکل، بد اجرا کردن شیوه فعلی است. با توجه به کیفیت فعلی دانشجویان دکتری و گلایه های اغلب اساتید از این میزان کیفیت، باید دید که مراجع ذیربط چه اقدامی برای کاهش کمی تعداد دانشجویان دکتری و افزایش عملکرد کیفی آنها ترتیب خواهند داد.