یک روایت جالب و خواندنی درباره تاریخچه نوشیدنی چای در ایران و دنیا - وبلاگ واحدی

تاریخچه نوشیدنی چای؛ افسانه هایی از چین و هند

طبق یک افسانه مشهور چینی تاریخچه کشف چای به 2737 سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. در آن موقع امپراطور شین نونگ که اتفاقا دانشمندی خبره هم بود به صورت تصادفی چای را کشف کرد. یک روز که داشت در باغ قدم می زد خیلی اتفاقی در اثر وزش باد یک برگ از درخت چای در لیوان آب جوشی که در دست داشت افتاد. امپراطور نوشیدنی را کمی مزه کرد و حسابی خوشش آمد. بعد از آن تحقیقات زیادی در مورد چای و خواص درمانی آن انجام داد و اتفاقا به نتایج شگفت آوری هم رسید.

یک افسانه هندی هم کشف چای را به اهالی این سرزمین نسبت می دهد. طبق این افسانه شاهزاده بودهی دراما که نخستین مدرسه آیین ذن را در هند تاسیس کرد در سال 520 میلادی از هند به چین رفت. او که در حال فراگرفتن اصول کامل تری از ذن بود با خودش عهد کرد که 9 سال تمام نخوابد و این 9 سال را به تعمق و تفکر بگذراند. اما خاتمه پلک هایش روی هم افتاد و او هم از روی عصبانیت پلک هایش را برید و روی زمین انداخت. در جایی که پلک ها افتاده بودند درخت چای رویید و طبق این افسانه درخت چای هدیه ای آسمانی برای کسانی است که به مراقبه می نشینند.

چای در شرق محبوب می گردد

این که بالاخره چای از چین آمده، هند یا تبت هنوز کاملا به صورت واضح تعیین نیست اما به احتمال زیاد چای در یکی از این سه منطقه کشف شده است و بازرگانان چینی آن را به سایر ملت ها معرفی نموده اند. به هر حال تاریخچه نوشیدنی چای نشان می دهد که این نوشیدنی داغ و محبوب و خوش رنگ به عنوان مایعی شفابخش و نیز نمادی از موقعیت اجتماعی افراد نقش زیادی در فرهنگ آسیا داشته است. تا قرن ها چای نوشیدنی مخصوص اشراف، درباریان و افراد ثروتمند بود که مردم طبقه عادی سهم زیادی از نوشیدن آن نداشتند.

مراسم چای ژاپنی با کیمونو و تاتامی

در اوایل قرن 9 میلادی یک راهب بودایی ژاپنی به نام سایچو چای را به ژاپنی ها معرفی کرد. سایچو که در چین تحصیل می کرد تصمیم گرفت دانه های درخت چای را در صومعه محل زندگی اش پرورش دهد و بعد از رشد این گیاه آن را به ژاپن برد. با این همه تا قرن 13 میلادی چای در ژاپن محبوبیت چندانی نداشت و با استقبال عموم روبرو نشد. رایج ترین شیوه درست کردن چای در ژاپن کوباندن برگ های چای در هاون های سنگی بود. بعد از این که برگ های خشک چای پودر می شدند آن را داخل قوری های سنگی می ریختند و با آب جوش دم می کردند. ژاپنی ها به این پودر ماتچا می گفتند که در حقیقت همان چای سبز بود.

بد نیست بدانید حالا دیگر دم کردن و نوشیدن چای در ژاپن آداب و رسوم خاصی دارد. مراسم سنتی نوشیدن چای در ژاپن چانوی نام دارد و چای هم به جای فنجان در کاسه های چوبی به نام چوان سرو می گردد. برای ریختن چای داخل این کاسه ها هم از قاشق های چوبی از جنس بامبو به نام چاشاکو استفاده می گردد. در ژاپن نمی توانید به صورت سرپایی یا هر به طور خلاصه سرسری چای بنوشید. برای نوشیدن چای در ژاپن باید به اتاق مخصوص چای یا چاشیتسو بروید، چهارزانو روی تاتامی (بسته به فصل جنس و نوع تاتامی فرق دارد) بنشینید، کیمونو بپوشید و حدود 20 دقیقه تا 4 ساعت را صرف نوشیدن چای کنید.

پای چای به اروپا باز شد

هلندی های چای را از چین به اروپا بردند. برخلاف تصور عموم که چای را یک نوشیدنی انگلیسی می دانند اما در حقیقت بعد از آسیایی ها این هلندی ها بودند که چای نوشیدند. چای یک نوشیدنی جدید در اروپا محسوب می گردد. بعد از این که بازرگانان هلندی چای را از چینی ها خریدند و به مغازه داران اروپایی فروختند یک قرن طول کشید تا ملکه انگلیس چای را به عنوان نوشیدنی صبحانه خود انتخاب کرد. در واقع تا پیش از قرن 18 میلادی اروپایی ها چای می خوردند تا بیماری های خود را درمان نمایند اما از قرن 18 به بعد نوشیدن چای تبدیل به یک فرهنگ عمومی و همه گیر شد.

انگلیسی ها عاشق چای می شوند

در تاریخچه نوشیدنی چای همیشه پای انگلیس هم در میان است شاید چون در میان اروپایی ها این انگلیسی ها هستند که علاقه خاصی به نوشیدن چای و البته مراسم خاصی هم برای چای عصرانه دارند. اگر چه تا سال ها بعد از ورود چای به اروپا هنوز قهوه نوشیدنی محبوب انگلیسی ها به خصوص در نزد مردان انگلیسی بود اما کم کم و در قرن 17 میلادی زنان انگلیسی نوشیدن چای را به عنوان یک نوشیدنی با اصالت جا انداختند. در همین زمان نخستین مغازه چای فروشی در انگلیس افتتاح شد. زمانی هم که چارلز دوم پادشاه انگلیس با شاهزاده کاترین براگانزا پرتغالی ازدواج کرد چای محبوبیت بیشتری در انگلیس پیدا کرد. در حقیقت این ازدواج انگلیسی -پرتغالی بود که سبب محبوبیت فراوان چای در انگلیس شد و این مسئله در تاریخچه نوشیدنی چای یک نقطه عطف محسوب می گردد.

چای نوشیدن مورد علاقه ملکه پرتغالی الاصل انگلیسی ها بود و زنان اشراف هم که منتظر بودند ببینند ملکه جدیدشان چه کاری انجام می دهد تا از او تقلید نمایند به نوشیدن چای که در آن بسیار هم گران قیمت بود روی آوردند. اشراف چای را در فنجان هایی گران قیمت از جنس چینی که از پرتغال که به چین روابط تجاری داشت می نوشیدند و این سنت هنوز هم در انگلیس پابرجاست: نوشیدن چای شیرین شده با شکر در فنجان و نعلبکی چینی.

تاریخچه نوشیدنی چای در ایران

تاریخچه نوشیدنی چای در ایران هم به قرن 17 میلادی برمی گردد. مسافرانی که از فرنگ به ایران آمده بودند در بازگشت در مورد چایخانه هایی در ایران صحبت می کردند که رجال حکومتی و ثروتمندان در آن جا جمع می شدند و چای می نوشیدند. ایرانی ها پیش از آن بیشتر قهوه و قنداغ می نوشیدند و چون قیمت چای خیلی گران بود نوشیدنی مخصوص طبقه ثروتمند جامعه بود. ظاهرا چای از روسیه به ایران آمده است. اگر چه حضور انگلیسی ها و عثمانی ها هم در جنوب ایران برای محبوبیت این نوشیدنی بی تاثیر نبود. روس ها چای را همراه قند، با نعلبکی و با جرعه های بزرگ می خوردند و انگلیسی ها در فنجان شکر می ریختند و بعد آن را با جرعه های کوچک و تامل زیاد می نوشیدند. درواقع این دو سنت که هنوز هم در ایران باقی مانده اند، از مردان روسی و از زنان اشرافی انگلیسی وارد ایران شده اند. از سوی دیگر، یکی از نخستین کشورهای خاورمیانه که کشت چای را شروع کرد، ایران بود و مجموعه کشت چای از اواخر قرن نوزدهم در کشور، تبدیل به یک صنعت شد. درواقع چای پیش از این که در کشورمان کشت گردد، به واسطه بازرگانان و تجار، به ایران آمده و رواج یافته بود.

چای سرد و چای کیسه ای وارد می شوند

در تاریخچه نوشیدنی چای چای سرد و چای کیسه ای هم صندلی ویژه ای دارند و به نوعی تحولی در صنعت چای جهان محسوب می شوند. در قرن 19 میلادی نوشیدنی چای دیگر نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم سرتاسر جهان ایفا می کرد و سنت های جدید نوشیدن چای به سرعت در ایالات متحده آمریکا رشد پیدا نموده یودند.

شاید برای تان جالب باشد که بدانید چای کیسه ای در حال حاضر پرمصرف ترین نوع چای در جهانست. برای بسیاری از افراد که فرصتی برای دم کردن چای ندارند و در عین حال عاشق چای هستند یک نعمت آسمانی محسوب می گردد. اما این را هم باید بدانید که اصلا فلسفه چای کیسه ای که یک نوآوری آمریکایی محسوب می گردد حاصل یک سوءتفاهم جالب در تاریخچه نوشیدنی چای است. در اوایل قرن بیستم میلادی یک وارد نماینده نیویورکی چای به نام سالیوان تصمیم گرفت برای صرفه جویی و جلوگیری از هدر رفتن چای آن را در کیسه هایی از جنس ابریشم به مشتریانش بفروشد. در واقع هدف این بود که مشتری چای را از داخل کیسه بیرون بیاورد و دم کند اما برخی مشتری ها به اشتباه کیسه چای را داخل آب جوش انداختند و دم کردند و اتفاقا خیلی هم خوش شان آمد. بعد از آن بود که اکثر قریب به اتفاق مشتری ها درخواست چای کیسه ای داشتند و چون ابریشم گران بود کیسه های توری جانشین ابریشم شدند.

چای سرد هم در سال 1904 وارد تاریخچه نوشیدنی چای شد. در آن سال یک تاجر آمریکایی چای که قصد داشت با طعم چای وارداتی اش مشتری های نمایشگاه چای خود را شگفت زده کند به خاطر آب و هوای گرم ایالت میسوری در آن فصل از سال می ترسید کسی از این چای ها استقبال نکند. به همین خاطر از یک بستنی فروش در همان نزدیکی کمی یخ قرض گرفت و در لیوان چای انداخت که اتفاقا بسیار مورد استقبال مشتریان نهاده شد. به این ترتیب چای سرد یا آیس تی وارد تاریخچه نوشیدنی چای شد و حالا 80 درصد چای مورد استفاده آمریکایی های را تشکیل می دهد.